معرفی سیر و خواص درمانی آن

سیر انواع مختلفی دارد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به نوع مزروع آن اشاره شده است.

نام علمی:

Allium sativum.، نام فرانسه Ail و نام انگلیسی آن garlic می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، سیر، سیر مزروع و ثوم نامیده شده است. ترکیبات گوگردی موجود در سیر پس از مصرف در دستگاه گوارش آزاد شده و از راه گردش خون به سیستم تنفسی می‌رسد و از راه بازدم دفع می‌شود.

تیره گیاه:

لاله Lilliaceae

نوع گیاه:

بوته.

مشخصات ظاهری گیاهِ سبز:

گیاهی است علفی و تک لپه‌ای به ارتفاع حدود 30 تا 100 سانتی‌متر و قسمت زیرزمینی آن (بولب) متورم و مرکب از 5 تا 12 حبه (حبه از خارج کمانی شکل و از داخل فرو رفته می‌باشد) و محصور در غشاهای نازک و ظریف به رنگ خاکستری مایل به سفید می‌باشد. برگ‌های آن سبز تیره، تقریباً پهن، نواری شکل و با حاشیه‌ی صاف هستند. گل‌های آن سفید مایل به خاکستری و در مواردی صورتی که به صورت یک چتر در انتهای ساقه گیاه ظاهر می‌شوند. در ایران دو نوع سیر کشت می‌شود. یکی درشت و سفید که عمدتاً در استان همدان و دیگری صورتی که در استان‌های شمالی کاشته می‌شود.

طبیعت سیر:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب کشورها بخصوص در کشورهای اروپایی و در ایران بیشتر در استان‌های شمالی، فارس، همدان و اصفهان کاشته می‌شود.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در سیر: ارزش دارویی سیر بیشتر به دلیل ترکیبات گوگرددار آن می‌باشد. این ترکیبات عبارتند از آلیئین، آلیسین و آجوئین. به علاوه در سیر آب، پروتئین، تیامین، پتاسیم، سدیم، رایبوفلاوین، کلسیم، فسفر، آهن، هیدرات‌های کربن، موادهای چرب، ویتامین C و ویتامین A تشخیص داده شده است.  

نکته:

ترکیبات گوگردی موجود در سیر پس از مصرف در دستگاه گوارش آزاد شده و از راه گردش خون به سیستم تنفسی می‌رسد و از راه بازدم دفع می‌شود.

بخش مورد استفاده:

تمام گیاه

نحوه مصرف سیر (غده زیرزمینی):

به طور معمول به صورت خام یا پخته استفاده می‌کنند. در ضمن سیر فرآورده‌های مختلفی نیز دارد که در صنایع غذائی و دارویی کاربرد دارند.

خواص درمانی سیر:

آنتی‌اکسیدان قوی و جلوگیری کننده از آثار زیان‌بار رادیواکتیو و ماورای بنفش، جلوگیری کننده از ایجاد تغییرات مولکولی پیش سرطانی و مانع از پیری زودرس پوست، دفع کننده مقادیر اضافه آهن، سرب و کادمیوم از بدن و بهبود دهنده متابولیسم قند، آرام‌بخش و ضد اضطراب، آنتی‌بیوتیک و مهار کننده قدرت تخریب بافتی میکروب، محرک رشد موی سر و منقبض کننده رحم پس از زایمان، ضد برونشیت و برطرف کننده عفونت‌های دستگاه تنفسی، از بین برنده میکروب هلیکو باکترپیلوری در معده و مانع از تشکیل پلاک آترومی دیواره آئورت و شرائین دیگر، دفع کننده عفونت‌های قارچی کاندیدای پوست، مخاط دهان، دستگاه تنفس و واژن، دفع کننده انگل‌های روده و خارج کننده سنگ کلیه، متسع کننده عروق و مانع از بروز سکته قلبی، مقوی و محرک، تقویت کننده نیروی جنسی و افزاینده اسپرم، کاهنده چربی و فشار خون و مانع از تجمع پلاکتی می‌باشد. در استعمال خارجی به صورت ضماد معالج آرتریسم و تسکین دهنده دردهای روماتیسمی، ضدعفونی کننده زخم‌های چرکین و التیام‌بخش زخم‌ها می‌باشد.

خواص درمانی برگ سیر:

داروی بسیاری از بیماری‌ها می‌باشد و بدن را در مقابل بیماری‌ها مقاوم می‌سازد.

تذکر:

زیاده‌روی در مصرف سیر می‌تواند عوارض گوارشی، سوءهاضمه، دل درد، اسهال و تهوع همراه داشته باشد.
استفاده از سیر برای خانم‌های باردار ممنوع است زیرا باعث افزایش انقباضات رحمی، سقط جنین و یا زایمان زودرس در آنها می‌شود.
مصرف سیر برای مادران شیرده توصیه نمی‌شود زیرا ایجاد حساسیت در روده نوزاد می‌کند.
استفاده از سیر برای اشخاصی که داروهای ضد انعقادی مصرف می‌نمایند مضر است زیرا چنانچه جایی از بدنشان زخم شود دچار خونریزی شدید می‌شوند.
مصرف سیر برای افرادی که برای عمل جراحی آماده می‌شوند مضر زیرا سبب خونریزی در حین عمل یا پس از جراحی می‌شود.
استفاده از سیر برای افرادی که به هموروئید مبتلا می‌باشند مضر است زیرا سبب خونریزی در آنها می‌گردد.

روش‌های برطرف کردن بوی سیر:

استفاده همزمان از کاهو، جعفری، برگ سبز چای، مغز گردو، باقلا و یا عرق نعناع به همراه سیر بوی خاص سیر را کم می‌کند. استفاده از محلول‌های دهان‌شویه از قبیل اسانس میخک، اسانس نعناع، تنطوردارچین، تنطوربادیان، اسانس زعفران و اسانس بهارنارنج می‌تواند بوی سیر را تا حد زیادی محو کند. پس از استفاده سیر مصرف سیب رنده شده همراه با کمی عسل یا اسفناج همراه با ماست می‌تواند بوی سیر را از بین ببرد. در صورتیکه برگ‌های تازه و حبه‌های سیر را با هم آسیاب کنیم بوی آن برطرف می‌شود.

نکوهش بیجا

سیر یک روز طعنه زد به پیاز *** که تو مسکین چقدر بدبوئی
گفت از عیب خویش بی‌خبری *** زان ره از خلق، عیب می‌جوئی
گفت از زشت‌روئی دگران *** نشود باعث نکوروئی
تو گمان می‌کنی که شاخه گلی *** به صف سرو و لاله می‌روئی؟
یا که هم بوی مشک تاتاری *** یا زِ ازهار باغ مینوئی؟
خویشتن بی سبب بزرگ مکن *** تو هم از ساکنان این کوئی
ره ما گرچه کج است و ناهموار *** تو خود این ره چگونه می‌پوئی؟
در خود، آن بِه که نیک‌تر نگری *** اول آن بِه که عیب خود گوئی
ما زبونیم و شوخ جامه و پست *** تو چرا شوخ تن نمی‌شوئی؟
"پروین اعتصامی"

منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.